Na ruim anderhalf jaar door covid-19 niet naar Frankrijk te zijn geweest, kunnen we 2 juli na alle vaccinaties , PCR testen, app’s voor op je telefoon, gele vaccinatie boekjes en grote neusgaten eindelijk weer naar Romagne sous Montfaucon. Onze verlanglijst met nieuw te bezoeken verborgen plekken werd steeds groter tijdens de lockdown. Maar nu is het zo ver! Donderdag nacht 2 juli vertrekken we. Al vroeg in de ochtend rijden we het erf op bij La Gabrielle. Roland verwelkomt ons weer zoals altijd hartelijk met een heerlijk kopje koffie.
“l’Abri du Kronprinz”
Het eerste wat we deze dag willen gaan zien, is de “l’Abri du Kronprinz”
Te bereiken vanaf Varennes-en-Argonne de D38 richting Viennes-le-Château. Rechts van de weg. Ongeveer 4 km. Het wordt met een bord aangegeven.
Toen we het dichte bos van de Haute Chévauchée binnenreden, zagen we sporen van een grootschalig netwerk van loopgraven, verbonden met enkele officiersbunkers.
De bunker van de Kroonprins. Er zijn er vele. Bunkers die beschikbaar werden gehouden voor een bezoek aan het front door de Kroonprins Wilhelm van het Duitse Rijk. We weten niet of de bunker in het bos van Argonne ooit door de Kronprinz is bezocht, of dat hij daar heeft geslapen. Meerdere bunkers omringen de bunker van de Kronprinz.
De bunker/schuilplaats kan ook gebouwd zijn voor kroonprins Ruprecht van Beieren, aanvoerder van de Generale Staf van het Duitse leger verantwoordelijk voor de Argonne sector (1914/1915).
Het is een uitgebreide nederzetting van verschillende bunkers in Oosterse stijl gebouwd van beton. Zij werden bedekt met een dak van 6 meter dik beton. Daarmee was de bunker veilig voor groot kaliber bommen. Een paar jaar na de oorlog, is het merendeel van de dakbedekking verwijderd.
Het meest opvallend was ongetwijfeld het comfortabele interieur.
Ze werden verlicht door elektriciteit (generatoren) en verwarmd door traditionele Beierse grote kachels. De kamers waren afgewerkt met panelen in notenhout en het meubilair was afkomstig uit de rijke huizen in het gebied. Toen Amerikaanse soldaten van de 77ste D.U.S. het gebied heroverden, waren ze verbaasd over de buit die ze ontdekten: spiegelkasten, bars vol van fijne wijnen, schnaps, Havana sigaren, baden met warm en koud water.
Er is ook de getuigenis van de voormalige burgemeester van Lachalade Mr. Hurlain, die onmiddellijk na de oorlog in een van deze schuilplaatsen werd verrast om een zeer ongebruikelijke object te ontdekken: een piano.
“Ossuarium van haute-Chevauchée”
Ossuarium van haute-Chevauchée
Het ossuariummonument, ingehuldigd in 1922, is gewijd aan de doden van de Argonne, “zodat de herinnering nooit sterft”. Het bevat de stoffelijke overschotten van zo’n 10.000 onbekende soldaten van alle nationaliteiten die als helden zijn gevallen voor hun land. Het is een sculptuur van Edmond-Henri Becker die een Franse soldaat voorstelt die een Adrian-helm draagt, wiens buste uit een massieve obelisk te voorschijn komt, zijn handen rustend op een zwaard.
Het is mogelijk om de crypte te bezoeken, waarvan de muren zijn bedekt met honderden ex voto’s. Buiten vind je de namen van de Franse, Italiaanse, Tsjechoslowaakse en Amerikaanse regimenten die in het gebied hebben gevochten. Aan de achterkant van het ossuariummonument zie je een gigantische trechter die in 1916 werd veroorzaakt door de explosie van de grootste Duitse mijn, geschat op 52 ton. Op de rand van de gapende krater werd in 1971 een Frans-Duits verzoeningskruis opgericht.
“Luitenant de Courson de la Villeneuve, commandant van de machinegeweersectie van het 2de Bataljon van het regiment. Hij sneuvelde op 6 september 1914 tijdens de slag bij Vaux Marie, nabij Evres-en-Argonne en Pretz-en-Argonne . Zijn mannen wijden deze machinegeweer bunker aan hem ter bescherming van deze belangrijke linie voor de Fransen, de Haute Chevauchée. Het blokhuis werd in de loop van 1915 gebouwd.
“Abri de Courson”
“Cimetière de la Forestière”
Vanaf het begin van het conflict bevond de cimetière (begraafplaats) de la Forestière zich op de huidige locatie. Deze naam van het bos komt van een boshuis gebouwd op de plaats van de huidige NFB-schuilplaats (Boswachtershuis). Deze opvang diende vanaf 1914 als ziekenhuis voor de gewonden van de Haute Chevauchée en vaak van Vauquois. De soldaten die op deze begraafplaats begraven liggen, zijn gesneuveld op die plaatsen. Er zijn 2005 graven van Franse soldaten.
“La Gabrielle”
Het is inmiddels laat in de middag en we besluiten om terug te rijden naar La Gabrielle. Rob en Kees zijn ook onderweg en kunnen ieder moment aankomen. Rob heeft weer een koelbox vol met Indisch en Surinaams eten vanuit Den-Haag meegenomen dus we zullen niet omkomen dit weekend. Ook komt Roland ons het bekende mirabellen pruimen drankje aanbieden. Dit zelf gedistilleerde drankje is heerlijk maar o zo gevaarlijk op een lege maag gezien dat het alcoholpercentage niet te achterhalen is. Met de sfeer zit het dan ook gelijk goed.
Dag 2
“Bouxières-sous-Froidmont”
De nieuwe dag begint met een goed ontbijt gemaakt door onze super kok Rene. Vandaag hebben we een lange reis in de planning staan. We gaan vandaag naar de plaats Bouxières-sous-Froidmont. Om daar te komen moeten we vanaf Romagne sous Montfaucon zo’n 140 km rijden richting Saint-Mihiel. We gaan in Bouxières-sous-Froidmont opzoek naar een aantal Duitse bunkers, waaronder ook een hospitaal bunker.
De vergeten kapel van Froidmont
Elk jaar maken tientallen wandelaars en vrome wandelaars een stop bij de Froidmont. Het is het verhaal van een kleine vergeten kapel, aan de rand van het bos van Bouxières-sous-Froidmont.
Een magische bron
Tot 1973 werden bedevaarten georganiseerd met tientallen bussen. Het was elk jaar op 8 september, voor het feest van de geboorte, omdat de plaats is gewijd aan de Maagd. Er is zelfs een bron die de problemen van blindheid zou aanpakken”, zegt de burgemeester van Bouxières-sous-Froidmont.
Notre Dame du Froidmont in Bouxières-sous-Froidmont
In de twaalfde eeuw waren Messins en Lotharingen voortdurend in conflict. In 1153 bestormde het Messinaleger onder leiding van Etienne de Bar, bisschop van Metz, het kasteel van Mousson, behorend tot Reginald II, graaf van Mousson verbonden aan het hertogdom Lotharingen. Verslagen door het Lotharingen leger, zochten de Messins hun toevlucht op de Froidmont. De heilige Bernardus van Clervaux, opgeroepen door de aartsbisschop van Trier, ging erheen en slaagde er na moeizame onderhandelingen in om een vredesakkoord tussen de twee partijen te sluiten. Ter nagedachtenis aan de doden werd op de top van de berg een kerk gebouwd. Verboden in 1747 door de bisschop van Metz, werd de kerk vernietigd en werden de stenen gebruikt voor de bouw van de huidige kerk van Bouxières onder Froidmont. De Froidmont blijft echter een belangrijke plaats van aanbidding en bedevaart. In 1827 werd een missiekruis opgericht op de plaats van het koor van de oude kerk, daarna was het een kapel die werd opgericht om de Notre Dame du Froidmont te huisvesten. De gerenoveerde kapel werd in 1914 verwoest en werd tot 1973 een bedevaartsoord waar jaarlijks enkele duizenden mensen bijeen kwamen.
Het bos van butte du Froidmont verbergt een schatkamer aan mooie Duitse bunkers. Butte du Froidmont is de oude Duitse militaire zone waar na de annexatie van 1870 ( Frans Pruisische oorlog ) 115 versterkte werken werden gebouwd om de nieuwe Frans-Duitse grens te beschermen. De oudste werken zijn metselwerk in steen en de meest recente (begin van de oorlog 1914, tot 1917) zijn gemaakt van gewapend beton. Het is een genot om hier rond te lopen. Het komt zo uit een spannend jongensboek. Grauer bär (grizzlybeer) is de naam die aan dit Duitse werk is gegeven. Het is zeker een van de meest opmerkelijke die men vandaag de dag kan zien, vanwege zijn grootte en de rijkdom van zijn decoratie. Vermoedelijk huisvestte het een commandostructuur of diende het simpelweg als onderkomen voor officieren.
Een raadselachtige tekst is in beton gegoten. Alleen een expert zou het kunnen vertalen omdat het in een ongebruikelijk Duits dialect is geschreven.
Vertaling vanuit het Duits dialect, ′′ Ik sta al duizend jaar . Ik ben gebouwd met hoogwaardig cement en ijzer van Duitse kwaliteit. Laat de Fransen maar met granaten schieten. Dat kan me niet van streek maken, de granaten laten me onverschillig. Ik kijk tot het moment dat het cement en het ijzer tot stof worden teruggebracht. Dat kan ik me veroorloven, ik sta al duizend jaar “.
Andere interessante details zijn te vinden op dezelfde gevel: een ijzeren kruis, de naam die aan de constructie is gegeven, het bouwjaar en de handtekening van de eenheid die het heeft gebouwd.
Binnen is er een ruime hal, ondersteund door stevige pilaren. Het gebouw is ontworpen om de bombardementen te weerstaan. Het gebouw is nu nog steeds in goede conditie!
“Romagne 14-18”
We zijn onder de indruk van datgene wat we net gezien hebben. We verlaten Bouxières-sous-Froidmont, we moeten immers nog een eind terug rijden naar Romagne sous Montfaucon. Om 1800 uur heeft Rob een vergadering met JP. We zijn ruim op tijd bij JP dus kunnen we nog een biertje drinken en dat gaat er wel in na zo’n reis. Emiel die ook al jaren naar Romagne komt, voorheen met zijn ouders is inmiddels een goede vriend en vrijwilliger van het museum is ook bij JP, en ik ben blij hem te zien! Even later komen ook vrijwilligster Anne en haar vriend aan. Het is een gezellig samenkomen.
“Surinaamse Roti”
Het is inmiddels weer etenstijd dus rijden we weer terug naar La Gabrielle. Daar staat een Surinaamse Roti te wachten om opgegeten te worden.
Na het eten besluiten we om nog naar de Amerikaanse begraafplaats te lopen om daar wat foto’s te nemen van een viertal kruizen waarop de achterkant tekst door de familie is laten bij graveren.
“Een viertal kruizen”
Albert Turnbull.
Plot C rij 21 graf 35
“Lie here dear son and take thy rest. God called you home. He thought it best”
2Lt.Stephen Whitney Dickey.
Plot E rij 11 graf 32
“Beloved son of Charles Denson Dickey and Louise Whitney Dickey”
1Lt. Charles DeRham, Jr.
Plot F rij 2 graf 24
“Blessed are the pure in heart. For they shall see GOD”
Corpl. Charles S. Weaver
Plot A rij 37 graf 38
“Greater Love Hath No ManThan This. That He Lay Down His Live For His Friends”
Dag 3
De laatste dag is alweer aangebroken, maar de dag is nog niet voorbij, we gaan vandaag nog een aantal mooie sites zien. We gaan straks een wandeling maken met Jean Paul de Vries van het museum Romagne 14-18 uit Romagne sous Montfaucon Romagne 14-18
Maar voordat we naar het huis rijden van JP gaan we om persoonlijke reden nog even een bezoek brengen aan de Amerikaanse begraafplaats.
“Wandeling maken met Jean Paul de Vries”
We gaan naar Cunel, we hebben om tien uur afgesproken met JP. Na onze begroeting wijst JP naar een muur van de kerk en vraagt ons wat we daar zien. Hij verteld ons dat wat we zien kogelgaten zijn en dat op die plaats burgers van Cunel waaronder ook een paar kinderen door de Duitsers zijn gefusilleerd. Het verhaal laat gelijk een enorme indruk op ons achter. Ook omdat we in al die jaren dat we in Cunel en Romagne komen daar langs zijn gereden zonder dit verhaal te kennen.
De Duitse opmars in België en Noord-Frankrijk ging vanaf de eerste dag gepaard met excessief en grootschalig geweld tegen burgers. In de maanden augustus en september hadden de Duitse troepen, vaak op brute wijze, in totaal zo’n 5500 Belgische en duizend Franse burgers vermoord. Steden en dorpen maakten ze met de grond gelijk.
We lopen hier in een dicht begroeid stuk bos achter de Madeleine farm. Volgens JP zien we hier de restanten onder de begroeiingen van een voormalig veld hospitaal. JP verteld dit stuk geschiedenis zo levendig dat je het leven en de ellende van die mensen voor je ogen voorbij ziet gaan.
We vervolgen onze wandeling en gaan richting Montfaucon om daar een pas door Emiel ontdekte bunker te gaan bekijken.
Het weekend is bijna voorbij, maar we gaan nog twee hele mooie wasplaatsen bezoeken. We hebben een paar jaar geleden al gehoord over deze twee wasplaatsen. En hebben ze nooit zelf gevonden. Met deze vraag aan JP ( we hadden hier al vaker om gezeurd) of hij ons deze wasplaatsen wil laten zien gaan we eindelijk op weg naar deze bijzondere plekken.
Deze was fontein is het laatste overblijfsel van het oude dorp, gemaakt rond 1835 door de familie Mondot, voormalige bewoners. De afgelegen ligging van het dorp betekende dat het alleen werd gebruikt voor grote wasserij: die van november aan het einde van de grote landbouwwerkzaamheden, en die van de lente.
De was fontein was enigszins verlaten. De restaurateurs begon in het voorjaar van 1988 met het opruimen en schoonmaken van het gebouw. Dit werd gevolgd door grote restauratiewerkzaamheden in samenwerking met de gemeente, waardoor het terrein kon worden hersteld met het opnieuw bewateren van de fontein. Het is een plaats die altijd is onderhouden door de vrijwilligers van de vereniging, waarvan de belangrijkste zorg het behoud van het gemeenschappelijke erfgoed is.
Tot volgend jaar.