Vanaf kerst 1915 begonnen de Duitsers aan de voorbereidingen van wat zij later Die Hölle von Verdun , de hel van Verdun, zouden noemen. Op reusachtige schaal moesten goederen worden aangevoerd. Om dit mogelijk te maken werden 10 nieuwe spoorlijnen en diverse overlaadstations aangelegd. Ook het wegennet werd verbeterd en uitgebreid door duizenden wegwerkers en hun stoomwalsen. Van heinde en ver kwamen 1225 kanonnen en 152 zware mortieren aan om in stelling te worden gebracht.
Complete dorpen werden ontruimd om de 140.000 bij de aanval betrokken Duitse soldaten in onder te brengen. Voor de infanteristen, die na het openingsbombardement het vijandelijke terrein moesten veroveren en bezetten, werden stollen gebouwd. Dit waren grote ondergrondse onderkomens die op maximaal een kilometer vanaf het niemandsland werden gebouwd.
Groot voordeel van deze stollen was dat de soldaten niet meer vlak voor de aanval, als haringen in een ton, in de voorste loop graven gepropt moesten worden. Door hun aanwezigheid in dergelijke loopgraven werd de tegenstander gewaarschuwd voor de ophanden zijnde aanval en bovendien vormden de manschappen een gemakkelijk doel voor het vijandelijk geschut.
Nu konden ze veilig in hun stollen en onzichtbaar voor de vijand het tijdstip van het offensief afwachten. De Duitse legerleiding was zich bewust dat voor het slagen van de aanval absolute geheimhouding van essentieel belang was. De Fransen hadden vanuit hun hoog gelegen forten een goed zicht op de lager gelegen vlakten.
Voor zover mogelijk maakten de Duitse troepen dan ook handig gebruik van bebost terrein om hun activiteiten voor Franse ogen te verbergen. Alleen bij zware mist vonden overdag transporten over de weg plaats. ’s Nachts bouwden de genietroepen aan de stellingen waarin de kanonnen zouden worden opgesteld en vonden de omvangrijke troepenverplaatsingen plaats. Een groot gedeelte van de totale Duitse luchtmacht, meer dan 150 vliegtuigen, vormde een kordon boven de Duitse stellingen. Op deze manier hoopte men luchtverkenningen door de Fransen te voorkomen. Een belangrijk aandeel in het Duitse luchtoverwicht had het door de Nederlander Anthony Fokker ontworpen Fokker gevechtsvliegtuig. Het was een, voor die tijd, superieur toestel voorzien van een inrichting die het mogelijk maakte met een mitrailleur tussen de draaiende propellerbladen door te schieten zonder deze te raken.
Toch slaagden enkele Franse vliegers er in de eerste dagen van 1916 in door de Duitse luchtverdedigingslinie heen te breken. Ze namen de sterk toegenomen Duitse militaire activiteit waar maar stuitten op ongeloof bij de Franse legertop. Volgens de Franse opperbevelhebber Joffre zou een Duitse aanval in Vlaanderen en de Elzas of bijvoorbeeld bij Belfort strategisch logischer zijn. De rapporten van de piloten waren voor hem dan ook geen reden om de Région Fortifiée de Verdun (R.F. V.), het door forten beheerste gebied bij Verdun, te gaan versterken. Alleen in theorie behoorden de fortificaties rond Verdun nog tot de sterkste ter wereld. Nadat de Duitse 305 en 420 mm houwitsers de forten rond het Belgische Luik in vier dagen tijd aan diggelen hadden geschoten, besloot de Franse legerleiding over te gaan tot ontmanteling van de vestingwerken rond Verdun.
Alle kanonnen, die verwijderd konden worden werden naar andere plaatsen aan het front gezonden. De Franse legertop, en met name generaal Joffre, vond dat dergelijke forten hun bestaansrecht hadden verloren. In plaats daarvan werden in de R.F.V. loopgraaflinies aangelegd. Door gebrek aan mankracht en prikkeldraad was deze verdedigingslijn echter in een uiterst belabberde staat. Ondanks herhaalde verzoeken van generaal Herr, de plaatselijke commandant, weigerde Joffre versterkingen aan te laten brengen. Verdun was tenslotte geen Duits aanvalsdoel…
Toen verdreven Franse burgers uit de door Duitsers bezette gebieden met berichten kwamen over de enorme concentraties aan manschappen en materieel werden ook zij uiterst sceptisch ontvangen. Pas nadat de Duitsers halverwege januari alle kerktorens achter het front bij Verdun opbliezen, deze zouden als oriëntatiepunt kunnen dienen voor Frans geschut, werden de Fransen onrustig. Groot alarm werd echter pas begin februari 1916 geslagen nadat Duitse overlopers en krijgsgevangenen met verhalen over Duitse voorbereidingen voor een grote aanval kwamen. De race tegen de klok begon!
Nadat het Franse ongeloof had plaatsgemaakt voor meer realiteitszin gaf Joseph Joffre dan eindelijk bevel over te gaan tot de noodzakelijke versterking van de sector Verdun. Vreemd genoeg werden de ontmantelde forten in de buurt van Verdun nog steeds niet als belangrijke steunpunten gezien. De inderhaast uitgevoerde versterkingen zouden zich hoofdzakelijk beperken tot het op een minimaal peil brengen van de loopgraaflinies. Tevens werd besloten twee extra Franse divisies in de regio Verdun te stationeren. Voor de aanvang van de slag zou het de Fransen echter niet lukken meer dan 400 stukken geschut in stelling te brengen.
Uitstel van executie
In de vroege morgen van 12 februari 1916, de geplande aanvalsdatum, bleek dat de weergoden de Fransen gunstig gezind waren. Het gehele front bij Verdun was overdekt door een zware ochtendnevel waardoor het zicht nog geen kilometer was. Bovendien doorweekten hevige regen en sneeuwbuien de grond.
Voor het slagen van het Duitse bombardement was een goed gezichtsveld van groot belang. De Duitse geschutscommandanten waren voorzien van een strak tijdschema; naarmate de beschieting vorderde kwamen hun doelen steeds verder naar achter te liggen. Voldoende zicht was natuurlijk ook van belang voor de artilleriewaarnemers die vanuit hun hoge posities, zoals bijvoorbeeld in waarnemingsballonnen, de ligging van het artillerievuur moesten corrigeren. Een andere tegenvaller was de drassige grond. Deze zou de Duitsers teveel hinderen bij het naar voren opschuiven van hun geschut.
De Duitse opperbevelhebber von Falkenhayn besloot dan ook tot uitstel van de uitvoering van Operatie Gericht . Pas 9 dagen later zouden de weersomstandigheden gunstig genoeg zijn voor het massale openingsbombardement.
Tijdens deze negen dagen brachten de Fransen hun 2 extra divisies in stelling. Koortsachtig werkten zij aan de laatste noodzakelijke voorbereidingen voor de verdediging en aan het aanvoeren van extra versterkingen. Zonder dat de Fransen zich bewust waren van de aanvankelijke Duitse aanvalsdatum was het uitstel voor hen een geschenk uit de hemel. Later zouden diverse gezaghebbende historici stellen dat de opschorting van de aanval de belangrijkste reden is voor het mislukken van het Duitse offensief. Het uitstel leverde de Fransen kostbare tijdwinst op, het zou de redding zijn geweest van Verdun en daardoor het lot van Frankrijk hebben bepaald.
Tijdens deze negen dagen brachten de Fransen hun 2 extra divisies in stelling. Koortsachtig werkten zij aan de laatste noodzakelijke voorbereidingen voor de verdediging en aan het aanvoeren van extra versterkingen. Zonder dat de Fransen zich bewust waren van de aanvankelijke Duitse aanvalsdatum was het uitstel voor hen een geschenk uit de hemel. Later zouden diverse gezaghebbende historici stellen dat de opschorting van de aanval de belangrijkste reden is voor het mislukken van het Duitse offensief. Het uitstel leverde de Fransen kostbare tijdwinst op, het zou de redding zijn geweest van Verdun en daardoor het lot van Frankrijk hebben bepaald.
De grote beschieting
Maandag 21 februari 1916 was een heldere winterdag met een lichte vorst. Van uitstel kon nu geen sprake meer zijn. Om precies 07.15 uur begon de beschieting die ongeëvenaard zou zijn in de wereldgeschiedenis.
Twaalfhonderdéénenvijftig Duitse vuurmonden en een groot aantal mijnenwerpers stonden klaar om hun dodelijke inhoud uit te braken over een terrein van nog geen 15 kilometer breed en 4 kilometer diep. Voor de eerste zes dagen van de aanval had de artillerie de beschikking over 1.234.000.granaten en voor de daarop volgende 12 dagen kon men gebruik maken van ongeveer een zelfde aantal. Het eerste schot afkomstig van 380mm scheepsgeschut op landaffuit, miste zijn doel een strategisch belangrijke brug over de Maas, totaal. Het kwam
Twaalfhonderdéénenvijftig Duitse vuurmonden en een groot aantal mijnenwerpers stonden klaar om hun dodelijke inhoud uit te braken over een terrein van nog geen 15 kilometer breed en 4 kilometer diep. Voor de eerste zes dagen van de aanval had de artillerie de beschikking over 1.234.000.granaten en voor de daarop volgende 12 dagen kon men gebruik maken van ongeveer een zelfde aantal. Het eerste schot afkomstig van 380mm scheepsgeschut op landaffuit, miste zijn doel een strategisch belangrijke brug over de Maas, totaal. Het kwam
terecht op de binnenplaats van het bisschoppelijk paleis in Verdun.
Ruim negen uur zou het daarop volgend trommelvuur aanhouden. Franse vliegers, die probeerden de Duitse kanonnen in kaart te brengen,
zagen één grote grijze wolk waaronder de vuurmonden in staccato flikkerden. Naarmate de beschieting vorderde gingen de eerste Franse linies steeds meer op een maanlandschap lijken. Om 17.00 uur kregen de Duitse infanteristen hun aanvalscommando. In kleine gevechtseenheden moesten zij het kapot geschoten vijandelijk gebied gaan verkennen en doorgeven waar zich nog eventuele verzetshaarden bevonden. Deze zouden dan op 22 februari, tijdens de volgende beschieting, geëlimineerd kunnen worden. De soldaten werd verzekerd dat het slechts een avondwandeling zou worden, enig menselijk leven zou eigenlijk niet meer mogelijk zijn.
Tijdens de wandeling zou het geweer aan de schouder kunnen blijven.
De eerste gevechtslinies werden inderdaad zonder veel tegenstand ingenomen. De stellingen waren helemaal verdwenen, slechts weinig herinnerde aan wat eens een loopgravenlinie was. Maar naarmate de Duitsers verder doordrongen in vijandelijk gebied bleek, tot grote ontsteltenis, dat de granaatregen minder effectief was geweest dan aanvankelijk was aangenomen.
De eerste gevechtslinies werden inderdaad zonder veel tegenstand ingenomen. De stellingen waren helemaal verdwenen, slechts weinig herinnerde aan wat eens een loopgravenlinie was. Maar naarmate de Duitsers verder doordrongen in vijandelijk gebied bleek, tot grote ontsteltenis, dat de granaatregen minder effectief was geweest dan aanvankelijk was aangenomen.
Uit holen, granaattrechters en spleten kropen volledig doorgedraaide Fransen poilu s die de Duitse opmars fel bestreden. Met handgranaten en vlammenwerpers gingen de infanteristen van het 5e Duitse Legerkorps de restanten van het Franse leger in het Bois d ’Haumont, het Bois des Caures, het Bois le Comte, het Bois de Ville en het Bois Herbebois te lijf.
Tekst: Breuklijn der beschaving “Richard Heijster”
Ik heb “Breuklijn der beschaving” een aantal jaren geleden voor Richard gedigitaliseerd met het idee om het op mijn website aan te bieden, omdat daar vraag naar was en het boek inmiddels niet meer te koop is. Zover is het helaas nooit gekomen. Een hoop informatie die in het reisboek staat beschreven is na meer dan 25 jaar niet meer overal up-to-date. Dat neemt niet weg dat er nog veel interessante informatie in staat beschreven die ik mag gebruiken voor deze website. Bedankt daarvoor Richard!