Verdun de tijdmachine

Verdun is een soort tijdmachine. Er zijn niet veel andere plekken op aarde waar de droom van H.G. Wells zo makkelijk uitkomt.
Maar helaas, Verdun werkt alleen als tijdmachine wanneer de bezoeker de moeite neemt zich enigszins te verdiepen in de geschiedenis van de stad en zijn omgeving. De opgedane informatie, in combinatie met de haast overal aanwezige restanten van de grote slag, zorgt ervoor dat het mogelijk is het jaar 1916 opnieuw te beleven. Dit herbeleven van het verleden is een ongewoon avontuur. Zelfs mensen die normaal gesproken niet erg geïnteresseerd zijn in geschiedenis of cultuur raken gefascineerd en laten zich meeslepen. Uw bezoek aan Verdun zal beslist een meerwaarde krijgen als u de navolgende  noodzakelijke geschiedenislessen met zorg doorleest.

Getuige de vondsten die zich in het Musée de la Princerie te Verdun bevinden was er in de prehistorie al sprake van menselijke activiteit in de omgeving van deze Noord Franse plaats. Primitieve overblijfselen getuigen van activiteiten rond de Maasstad.

Al in de derde eeuw voor Christus vestigden Galliërs zich in Verdun binnen een versterking. De naam Verdun stamt dan ook uit die tijd en betekent  sterke vesting . Verdun ligt tegen een heuvelrug aan de oevers van de Maas; een strategische ligging die de geschiedenis van de stad sterk zou bepalen. Na de nederlaag van de Galliërs tegen de Romeinen breidt Virodunum Castrum (= Verdun, de legerplaats) zich gestadig uit in zijn rol als handelscentrum voor de streek. De Romeinen brachten de inwoners van Verdun voorspoed en de stad werd een distributiecentrum voor de verre omgeving. De Rue Mazel herinnert hier nog aan, de naam van de straat is een afgeleide van macellum of macellus hetgeen levensmiddelenhal betekent. Tot op de dag van vandaag is er in de stad een overdekte markt waar levensmiddelen en andere marktartikelen verkocht worden (elke vrijdagochtend van 07.30 tot 12.30 uur in de Rue de Ru, het verlengde van de Rue Mazel).

De voorspoed van de stad werkte als lokaas op  de gesel Gods Attila de Hun  die in het jaar 450 na Chr. tevergeefs probeerde de stad in te nemen. Het lukte hem niet de stad zelf te veroveren maar de landerijen en de bebouwing eromheen werden met de grond gelijkgemaakt.

De veroveringstocht van de Hunnen zorgde voor een volksverhuizing binnen Europa. Verdun werd onderdeel van het Frankische Rijk en vervolgens opgenomen in het Karolingische Rijk. Karel de Grote was naamgever van deze dynastie. Tot de dood van Lodewijk de Vrome, Karels jongste zoon, zou het immense Karolingische Rijk stand houden. In 843 besloten de drie erfgenamen van Lodewijk, door middel van het Verdrag van Verdun, het voormalige rijk van Karel de Grote in drie stukken op te delen. Verdun lag in het gebied dat Lotharius I kreeg toegewezen.

Reeds in 855 stierf deze keizer en ook zijn rijk werd opgedeeld door zijn 3 zonen. Verdun kwam onder heerschappij van Lotharius II en zou dit blijven tot aan zijn dood in 869. Vanaf dat jaar zou het bisdom Verdun een tijdlang onder Franse en een tijdlang onder Germaanse heerschappij vallen.

Na 925 brak een periode van duidelijkheid aan. De Duitse keizer Hendrik de Eerste nam Lotharingen, waar Verdun deel van uitmaakte, op in het Heilige Roomse Rijk (= het Germaanse Rijk, het latere Duitsland). Meer dan zes eeuwen zou Verdun Duits zijn, pas vanaf 1552 werd Verdun weer Frans grondgebied. Dat jaar lukte het de Franse koning Hendrik II de bisdommen Verdun, Toul en Metz in zijn invloedssfeer te krijgen. De Vrede van Munster, in 1648, bevestigde dat deze steden definitief bij Frankrijk zouden horen.

In 1567 maakte men een aanvang met de bouw van een stadsvesting, de citadel. Tweeëntwintig jaar later probeerden de hugenoten tevergeefs het katholieke Verdun te bezetten. De beroemde vestingbouwer Vauban begon in 1664 aan de uitbreiding en de verbetering van de citadel; het vestingwerk kreeg zijn huidige vormen.
Ruim 200 jaar zou de stad een relatieve rust kennen, in 1792 lukte het een Pruisisch legerkorps de stad in te nemen. Ze zouden er enkele maanden blijven.

Gedurende de Frans-Duitse oorlog van 1870 wist de stad zich succesvol te verdedigen. De stad werd zwaar belegerd maar pas na de capitulatie van Metz gaf de Maasstad zich over. Nadat de Duitse bezettingstroepen zich in 1873 hadden teruggetrokken was het tijd voor een reorganisatie van het Franse leger. Verdun werd onderdeel van een verdedigingssysteem dat van Belfort, nabij de Zwitserse grens, tot aan de Ardennen liep.

Vanwege zijn strategische ligging, die nog vergroot werd door het verlies van Elzas Lotharingen, werd Verdun het vlaggenschip van deze keten. Toen in 1914 de  Frische und Fröhliche Krieg  uitbrak behoorde la Région Fortifiée de Verdun tot de best verdedigde locaties ter wereld. De vestingstad was omgeven door een cordon van forten.
Tussen 1888 en 1893 werd een kilometers lang gangenstelsel in de rotsen onder de citadel uitgegraven. Het zou van grote betekenis zijn tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het bewees zijn nut o.a. als munitieopslagplaats, magazijn, rustplaats voor soldaten en er waren bakkerijen in gevestigd. Deze bakkerijen voorzagen een groot deel van de Franse troepen bij Verdun dagelijks van brood.

Tekst: Breuklijn der beschaving  “Richard Heijster”